Prace nad rozwojem systemu kwalifikacji w Polsce finansowane ze środków unijnych prowadzone były od 2008 roku przez Instytut Badań Edukacyjnych (IBE). Projekt ten realizował treści Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiej Ramy Kwalifikacji (ERK) dla uczenia się przez całe życie.
W oparciu o materiał wypracowany przez IBE została przygotowana ustawa o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (ZSK), która weszła w życie 15 stycznia 2016. Dokument ten przewiduje utworzenie dwóch instrumentów integrujących polski system kwalifikacji: Polską Ramę Kwalifikacji (PRK) oraz Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji (ZRK).
Kilka słów o korzyściach
PRK ma na celu zintegrowanie różnych systemów kwalifikacji nadawanych przez szkoły i uczelnie oraz przez firmy szkoleniowe i instytucje branżowe. Ponadto została zaprojektowana tak, aby jej poziomy odpowiadały poziomom ERK, co daje możliwość zarówno osobom poszukujących pracy poza własnym krajem, jak i pracodawcom zatrudniających obcokrajowców, porównywanie świadectw, dyplomów i certyfikatów wydawanych w różnych państwach członkowskich UE.
Zatem wdrożenie ZSK powinno przynieść pracodawcom następujące korzyści:
- Ułatwienie oceny kompetencji kandydatów i zmniejszenie ryzyka błędów rekrutacyjnych,
- Pomoc w zakresie doskonalenia systemu płacowego i doboru szkoleń dla pracowników,
- Zwiększenie konkurencyjności firmy w postępowaniach przetargowych za granicą,
- Możliwość tworzenia nowych kwalifikacji, ściśle dostosowanych do potrzeb pracodawcy.
Polska Rama Kwalifikacji w praktyce
PRK zbudowana jest analogicznie jak modele kompetencyjne w wielu firmach czyli z poziomów rozwoju i wskaźników zachowań określających wymagania na każdym z nich. W przypadku PRK mamy do czynienia z ośmioma poziomami możliwymi do osiągnięcia poprzez edukację formalną (od szkoły podstawowej po tytuł doktora), pozaformalną (kursy, szkolenia etc.) lub nieformalnej (na stanowisku pracy, e-learning etc.). Każdy poziom kwalifikacji jest opisany za pomocą efektów uczenia się w trzech obszarach: wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych.
W ramach systemu można wyróżnić kwalifikacje pełne czyli świadectwa nadawane wyłącznie w ramach systemów oświaty oraz szkolnictwa wyższego na zakończenie określonych etapów kształcenia (świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, świadectwo dojrzałości etc.) oraz kwalifikacje cząstkowe (prawo jazdy, zaświadczenie „biegły rewident” etc.).
Oprócz opisanych powyżej kwalifikacji szkolnych i akademickich w systemie znajdują się również kwalifikacje rynkowe oraz kwalifikacje uregulowane, które są kwalifikacjami cząstkowymi. Kwalifikacje uregulowane to te nadawane w oparciu o obowiązujące przepisy prawa. Kwalifikacje rynkowe są natomiast przyznawane bez powszechnie obowiązującej podstawy prawnej i obejmują kursy, szkolenia, warsztaty etc. Dotyczą zatem bezpośrednio rynku firm szkoleniowych.
Tworzenie Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji
Dla branży szkoleniowej najbardziej istotnym narzędziem będzie rozwijany obecnie ZRK, czyli publiczny elektroniczny rejestr ewidencjonujący nadawane w Polsce kwalifikacje. ZSK jest systemem otwartym, do którego (co za tym idzie również do ZRK) będą wpisywane nowe kwalifikacje na wniosek ministrów odpowiadających za określone gałęzie gospodarki lub zainteresowanego wprowadzeniem konkretnej kwalifikacji podmiotu publicznego lub prywatnego. Kwalifikacje zanim znajdą się w rejestrze, będą musiały zostać odpowiednio opisane, przypisane do poziomu i zweryfikowane. Na platformie ZSK oprócz istnieje również możliwość znajdowania podmiotów nadających kwalifikacje, tak aby chcąca rozwijać się osoba mogła szybko znaleźć odpowiednią instytucję. Każda organizacja nadająca kwalifikacje włączone do ZSK objęta będzie wewnętrznym i zewnętrznym systemem zapewniania jakości certyfikowania.
I co dalej?
Podsumowując opisane powyżej reformy warto zauważyć, iż idea ujednolicania kwalifikacji, a co się z tym wiąże – certyfikacji, jest koncepcją, która powinna ułatwić zarówno pracownikom, jak i pracodawcom funkcjonowanie na rynku pracy. Świadectwo ukończenia kursu czy też szkolenia z informacją o rodzaju i poziomie zdobytych kompetencji rozumianym tak samo we wszystkich krajach europejskich to świetne rozwiązanie i usprawnienie dla wszystkich zainteresowanych stron. Jednakże na tak wczesnym etapie rozwoju ZSK trudno powiedzieć, jak sprawnie i efektywnie będzie działał ten system. Wiele zależy od sposobu opisu i oceny poszczególnych kwalifikacji, co w obszarze tzw. kompetencji miękkich jest zawsze ogromnym wyzwaniem. Niestety zdarza się, iż tego typu projekty przeradzają się w teoretyczne specyfikacje nie gwarantujące w żadnej mierze uczestnikom kursu czy szkolenia efektywnego zdobycia praktycznych umiejętności. Kolejna wątpliwości dotyczy walidacji instytucji certyfikujących (organizacji nadających kwalifikacje) oraz podmiotów zewnętrznego zapewniania jakości. Czy ich wybór w każdym obszarze odbywa się według odpowiednich kryteriów i jest dokonywany przez gremium ekspertów-praktyków? Jednym z głównych ryzyk jest również złożoność i rozrastanie się tego typu systemów, co często generuje częściowe powielanie się i zacieranie różnic pomiędzy kwalifikacjami. Dlatego też kluczowym procesem jest monitoring oraz odpowiednie utrzymanie ZSK.
Warto zatem uważnie i na bieżąco przyglądać się rozwojowi tego systemu i oceniać jego przydatność oraz jakość proponowanych rozwiązań.
