W związku z tym, iż rozpoczęły się wakacje, albo jak to mówią ludzie pracujący „sezon urlopowy”, chcielibyśmy zachęcić naszych czytelników do lekkiego zwolnienia tempa i poddania się letniemu luzowi. Dlatego też proponujemy w ramach relaksu zamiast myśleć intensywnie, poczytać o myśleniu.

Zainspirowani ostatnimi dyskusjami na temat kompetencji menedżerskich i eksperckich oraz rekomendowaną w tym miesiącu książka MAPY MYŚLI DLA BIZNESU (kliknij), stworzyliśmy krótki słowniczek dotyczący rodzajów myślenia.

Jest to subiektywny przegląd pojęć zbudowany przez nasz zespół redakcyjny i zdajemy sobie oczywiście sprawę, że ani teoretycy i ani praktycy nie są zgodni w kwestii poniższych definicji. Mamy jednak nadzieję, że poniższy przegląd pozwoli trochę uporządkować nasze myślenie o myśleniu.

Myślenie analityczne – umiejętność rozróżniania informacji istotnych od nieistotnych, dostrzeganie oraz trafne interpretowanie powiązań między danymi, a następnie formułowanie i wykorzystywanie wniosków wynikających z analiz na potrzeby realizacji zadań służbowych.

Myślenie koncepcyjne – umiejętność budowania nowych koncepcji i idei z nieznanych wcześniej elementów. Ważne, aby nowostworzone koncepcje były możliwe do zastosowanie, czyli również akceptowalne w danej sytuacji przez otoczenie. Myślenie koncepcyjne może też oznaczać przewidywanie, jakie konsekwencje ma dane działanie w kontekście tego, co już wiemy.

Myślenie strategiczne – zwykle wskazywane jako kluczowa umiejętność dla kadry menedżerskiej, szczególnie wyższego szczebla. Jest to kompetencja pozwalająca rozpoznawać intencje interesariuszy, przewidywać rozwój sytuacji i planować adekwatne działania. Zatem myślenie strategiczne wymaga rozumienia sytuacji społecznej, trendów występujących w otoczeniu oraz dokonywania ciągłej analizy sytuacji (np. pod względem posiadanych zasobów wewnętrznych i zewnętrznych, potencjalnych zagrożeń i szans) i wyznaczania adekwatnych długo- i krótkoterminowych kierunków działania oraz efektywnych planów ich realizacji. Część badaczy uważa, że na myślenie strategiczne składają się umiejętności analityczne i koncepcyjne.

Myślenie linearne (sekwencyjne) – postrzeganie zdarzeń i zjawisk w porządku jedno za drugim (tzw. „po sznurku”). Wiąże się z wykorzystywaniem standardowych schematów oraz typowych, logicznych rozwiązań danego problemu. Tradycyjnie środowisko szkolne i zawodowe wymusza na ludziach myślenie linearne, co przekłada się na sposób czytania, pisania oraz liczenia. Linearność nie sprzyja jednak kreatywności i innowacyjności, dlatego ten sposób myślenia stawiany jest w opozycji do lateralnego i wielokierunkowego.

Myślenie lateralne – termin stworzony przez Edwarda de Bono w 1967 roku i oznaczający „świeże” spojrzenie na sytuację, dostrzeżenie nowych możliwości oraz przeformułowanie problemu umożliwiające rozwiązania go poprzez zastosowanie nowych metod; oznacza pozbycie się sztywności (głównie poznawczej) w postrzeganiu i rozumieniu świata, zdolność patrzenia na daną sytuację z różnych stron. Takie podejście pozwala na świadome poszukiwanie nowych, alternatywnych rozwiązań (np. za pomocą myślenia twórczego). Myślenie lateralne można również określić jako umiejętność tworzenia pozornie nieistniejących połączeń i świadoma rezygnacja z gotowych rozwiązań oraz schematów na rzecz znalezienia skuteczniejszych rozwiązań.

Myślenie wielokierunkowe – proces do którego odwołują się twórcy koncepcji Mind Mappingu polegający na „promieniowaniu” ciągu skojarzeń w mózgu (umyśle) z centralnego punktu w wielu kierunkach lub odwrotnie z wielu kierunków ku niemu. Autorzy uważają, iż myśli ludzkie nie biegną według wytyczonej linii, ale naturalnie i spontanicznie rozchodzą się na wszystkie strony, dlatego też wielokierunkowy sposób notowania (mapy myśli) odzwierciedlający naturalne preferencje umysłu sprzyja zapamiętywaniu informacji, a także kreatywności i innowacyjności.

Myślenie krytyczne – nazwa tego procesu pochodzi greckiego słowa „kritikos”, które oznacza zdolność wydawania sądów, dostrzegania różnic i podejmowania decyzji. Zatem bycie krytycznym w tym sensie to umiejętność wyrażania opinii opartych na analizie informacji zgodnej z wyraźnymi i dobrze dobranymi kryteriami. Często rozumiane jest jako jeden z przejawów myślenia analitycznego.

Prezentowane powyżej definicje, to tylko część mapy myśli opisującej obszar zwany „myśleniem”. Jak widać większość z prezentowanych pojęć pokrywa się, zazębia lub stanowi wręcz pary przeciwieństw (jak np.: myślenie linearne i wielokierunkowe). Kluczowe jest zatem, aby na gruncie naszych HRowych dyskusji za każdym razem wyjaśniać stosowaną nomenklaturę, a u pracowników rozwijać te procesy, które sprzyjają efektywnemu podejmowaniu decyzji i zwiększaniu kreatywności.