Nauka własna inaczej samokształcenie lub samodoskonalenie to jedna z metod rozwoju zawodowego bardzo często wskazywana pracownikom przez organizację, jako sposób podnoszenia poziomu ich umiejętności. W wielu przypadkach, na podstawie wyników oceny okresowej, czy też innych narzędzi służących do pomiaru kompetencji (np. Development Centre lub Ocena 360), sugerowana podwładnym przez menedżerów, jako jedna z głównych możliwości na pozyskanie i przyswojenie we własnym zakresie wiedzy z danego obszaru (np. przeglądanie odpowiednich stron internetowych w celu aktualizacji wiadomości, czytanie literatury branżowej, uczenie się poprzez obserwacje i powtarzanie). Istnieje również duża grupa pracowników, która bez wskazówek od pracodawcy chce rozwijać swoje kompetencje. Pozostaje jednak pytanie jak to zrobić, skoro szkoły, uczelnie, ani firmy, w których pracujemy, prawie nigdy nie uczą nas sposobów efektywnego samokształcenia.
Cele i motywacja
Rozwój kompetencji i potencjału powinien odbywać się w oparciu o odpowiednio postawione CELE ROZWOJOWE, które opisują stan pożądany, oczekiwany. Zatem warto zastanowić się czego tak naprawdę chcę i jakie są tego powody. Efektywny cel musi być dla mnie atrakcyjny przynajmniej w czasie niezbędnym do jego realizacji. Powinien on stać się wyzwaniem i uwalniać energię konieczną do podjęcia działań. Ponadto, dzięki dobrze postawionemu celowi, wiadomo na czym trzeba się skoncentrować, co usprawnić i jakie mogą pojawić się bariery.
Wyznaczane cele rozwojowe możemy zatem podzielić na:
Długoterminowe
To cele z długim czasem realizacji, często przekraczającym rok. Są zwykle związane z pełnieniem nowej roli, bądź zdobyciem dość szerokich kompetencji. Nie na każdym etapie życia mamy cele długoterminowe, ale zawsze warto samodoskonalenie rozpocząć od próby ich zdefiniowania.
Na przykład:
- przygotowanie do objęcia stanowiska menedżerskiego w obszarze finansów,
- rozwój wiedzy dotyczącej komunikacji wewnętrznej w organizacji do poziomu eksperckiego,
- przygotowanie do pełnienia samodzielnej roli mentora.
Krótkoterminowe
To cele z relatywnie krótkim terminem realizacji, które mogą wynikać z ustalonych celów długoterminowych i być „kamieniami milowymi” w ich realizacji. Każdego roku warto zaplanować sobie realizację 2 – 3.
Na przykład:
- obsługa programu do fakturowania na poziomie użytkownika,
- bezbłędne formułowanie dokumentów z zakresu prawa pracy w języku angielskim.
Warto też przestrzegać ogólnych zasad definiowania celów rozwojowych:
- Ustalenie konkretnej, realnej daty realizacji celu.
- Określenie rezultatów: po czym poznam, że osiągnąłem cel?
- Formułowanie celów w pozytywnej formie: pisz to czego chcesz, a nie to czego nie chcesz.
- Osiągnięcie celu powinno zależeć wyłącznie od osoby, która ma go realizować.
- W celu zwiększenia motywacji dobrze jest zapisać, i co jakiś czas weryfikować, postawione cele.
Poznaj siebie
Cel oznacza dążenie do uzyskania konkretnie zdefiniowanej zmiany, a zmianę tę można efektywnie przygotować i przeprowadzić jedynie w przypadku dokonania analizy aktualnej sytuacji. Kluczowa zatem może okazać się diagnoza posiadanych zasobów, nie tylko zewnętrznych (książek, dostępu do baz wiedzy etc.), ale również wewnętrznych (cechy osobowości, styl komunikacji, posiadany już poziom wiedzy i umiejętności etc.). Aby odnieść sukcesy w ramach samodoskonalenia, szczególny nacisk warto położyć na sprawdzenie, jaki jest nasz preferowany styl uczenia się.
Jedna z najbardziej popularnych koncepcji opisujących style uczenia się została opracowana przez Davida A. Kolba, a następnie rozwinięta przez Petera Honey’a i Alana Mumforda, którzy wyróżnili:
Styl aktywny (Activist)
- Jego najsilniejszą stroną jest nauka poprzez doświadczanie.
- Jest elastyczny i ma zdolność do podejmowania ryzyka.
Działania rekomendowane w ramach samodoskonalenia to np.: ćwiczenie wypowiedzi przed lustrem, robienie jednoosobowych burz mózgów, dyskutowanie swoich pomysłów z innymi.
Styl refleksyjny (Reflector)
- Uczy się poprzez obserwację i refleksję.
- Lubi gromadzić i analizować informacje.
Działania rekomendowane w ramach samodoskonalenia to np.: oglądanie filmów TED, prezentowanie swoich pomysłów innym, którzy udzielą profesjonalnej informacji zwrotnej.
Styl teoretyczny (Theorist)
- Zdyscyplinowany, logiczny i racjonalny.
- Skutecznie definiuje problemy i planuje działania.
Działania rekomendowane w ramach samodoskonalenia to np.: czytanie podręczników, oglądanie tutoriali, tworzenie modeli teoretycznych na podstawie zdobytych informacji.
Styl pragmatyczny (Pragmatist)
- Jego silną stroną jest nauka poprzez praktyczne wykorzystywanie pomysłów.
- Lubi przechodzić szybko do sedna sprawy (bez zbędnych dyskusji).
Działania rekomendowane w ramach samodoskonalenia to np.: rozwiązywanie case studies, realizacja praktycznych zadań.
Pod poniższym linkiem można znaleźć krótki opis koncepcji Petera Honey’a i Alana Mumforda oraz quiz (w języku angielskim), który pomoże określić preferencje w zakresie stylów uczenia się.
http://www.emtrain.eu/learning-styles/
Rekomendujemy również kwestionariusz LSQ Barbary A. Soloman, Richarda M. Feldera, który określa nasze preferencje w zakresie uczenia się w 4 wymiarach (aktywny – refleksyjny, czuciowy – intuicyjny, wizualny – werbalny, sekwencyjny – globalny)
http://www.engr.ncsu.edu/learningstyles/ilsweb.html
W znalezieniu swojego stylu uczenia się może pomóc również określenie rodzaju posiadanej inteligencji wg koncepcji Howarda Gardnera (językowa, logiczno-matematyczna, przestrzenna, muzyczna, cielesno- kinestetyczna, przyrodnicza, intrapersonalna, interpersonalna)
https://www.edutopia.org/multiple-intelligences-assessment
Ogólne wskazówki
Ważne jest, aby rozpoznać własne preferowane formy samokształcenia w celu zwiększenia efektywności nabywania i rozwijania kompetencji. W zależności od posiadanych zasobów (wewnętrznych i zewnętrznych), warto skorzystać z następujących wskazówek:
- Korzystaj z darmowych baz wiedzy (np.: http://smart.study/blog/1000-open-textbooks-and-learning-resources-for-all-subjects/, http://openstudy.com/, http://www.slideshare.net/, https://www.researchgate.net/)
- Zrób z samodoskonalenia swój nawyk
- Ostrożnie dobieraj źródła, z których się uczysz
- Rób notatki, mapy myśli, wykresy, rysunki… – zapisuj zdobyte informacje w formie, która umożliwi ich szybsze zapamiętanie i przypomnienie
- Skupiaj się na kluczowych elementach zdobywanej wiedzy, które mogą mieć dla Ciebie zastosowanie w przyszłości
- Odnoś nowe informacje do swojego doświadczenia i łącz je ze zdobytą już wcześniej wiedzą – użyj skojarzeń
- Szukaj różnych form przekazu (prezentacje, tutoriale, filmy dokumentalne, podręczniki etc.) i zweryfikuj, która jest dla Ciebie najbardziej efektywna.
- Powtarzaj to czego się nauczyłeś na głos lub przed lustrem tak, jakbyś prowadził wykład na dany temat
- Twórz swoje własne modele i schematy na podstawie zdobytych informacji
- Zainteresuj się czym jest autocoaching – może to narzędzie dla Ciebie?!
- Dziel się z innymi tym, co wiesz i potrafisz
- Ćwicz – staraj się zastosować nową wiedzę w praktyce i zapisuj wnioski
- Prezentuj to czego się nauczyłeś innym i proś ich o informację zwrotną
- Korzystaj z kursów on-line (https://www.diygenius.com/learn/, https://www.udacity.com/ , https://www.edx.org/course?course=all)
Należy jednak pamiętać, że jednym z kluczowych elementów samodoskonalenia jest systematyczna i dobrze zaplanowana na podstawie wyznaczonych celów praca. Warto stworzyć harmonogram zawierający czas i formę nauki.Mogą nam w tym pomóc najnowsze technologie, czyli aplikacje i programy wspierające samodyscyplinę jak np.:
Ponadto w ramach samodoskonalenia zapraszamy serdecznie do zapoznania się z artykułem: Do it yourself – czyli jak się uczyć języka samodzielnie i jak najczęstsze sięganie po HR First Magazine.
